Trekvogelpad, etappe 5
Landsmeer - Broek in Waterland - Zuiderwoude - Holysloot - Ransdorp (23 km)
Broek in Waterland
|
Bron: www.wandelnet.nl
|
Het is een drukte van jewelste op het busstation aan de IJzijde van Amsterdam Centraal Station. Drommen mensen, door elkaar krioelend als bijen in een kast, druk pratend in mobiele telefoons, gejaagde blikken in de ogen. In gele hesjes gestoken voorlichters staan als bijenkoninginnen middenin het gewriemel en vertellen dat er een staking gaande is onder het buspersoneel. Reden: de onveiligheid.
Er blijkt op het hele busstation één bus te staan en ik heb geluk want dat is precies de bus die ik moet hebben: bus 319 naar Landsmeer! Van de chauffeur hoor ik dat er de afgelopen drie maanden hier in Amsterdam-Noord vijf gewapende overvallen hebben plaatsgevonden waarbij bestuurders hun geldlade moesten inleveren. (Naschrift: Inmiddels heeft de Amsterdamse vervoerder GVB besloten te stoppen met de verkoop van dagkaarten in de bussen zodat de geldlades overbodig worden.)
De bus vertrekt stipt op tijd en ik bekijk argwanend het grijze wolkendek dat boven en rondom ons hangt: er was zon voorspeld, maar in plaats daarvan hangt er een grijze mist.
Er blijkt op het hele busstation één bus te staan en ik heb geluk want dat is precies de bus die ik moet hebben: bus 319 naar Landsmeer! Van de chauffeur hoor ik dat er de afgelopen drie maanden hier in Amsterdam-Noord vijf gewapende overvallen hebben plaatsgevonden waarbij bestuurders hun geldlade moesten inleveren. (Naschrift: Inmiddels heeft de Amsterdamse vervoerder GVB besloten te stoppen met de verkoop van dagkaarten in de bussen zodat de geldlades overbodig worden.)
De bus vertrekt stipt op tijd en ik bekijk argwanend het grijze wolkendek dat boven en rondom ons hangt: er was zon voorspeld, maar in plaats daarvan hangt er een grijze mist.
|
Evenals in 2014 en 2015, slaan we in 2016 de winter over. Langzaam gaat de lange herfst over in een vroege lente. Door het zachte weer in de afgelopen maanden loopt de natuur ongeveer zes weken vóór vergeleken met gemiddeld. Al in december hoorde ik vogels zingen: merel en zanglijster, roodborst en winterkoning, koolmees en pimpelmees. Sinds enkele weken heeft de heggenmus zijn drukke liedje bij dit beginnende koor gevoegd en koert ook de houtduif uit volle krop. De grote bonte specht zorgt voor de slagwerkpartij. De stellingen van het territorium worden betrokken. Aan het Zuideinde van Landsmeer waar ik uit de bus stap, hoor ik vooral druk tjilpende huismussen en kwetterende spreeuwen. Na enkele dagen met zware regenval blijft het vandaag droog. De beloofde zon laat vanmorgen echter verstek gaan (of schemert nu en dan als een witte schijf achter de wolken). |
|
|
Ik laat Landsmeer achter me liggen en loop over geasfalteerde fietspaden een waterrijk weidelandschap in. Het is heiig en fris, lichte nachtvorst heeft rafelige ijsafzetting achtergelaten langs slootranden, de temperatuur schat ik nu iets boven nul. Een straf wandeltempo moet voorkomen dat ik het koud krijg.
Het onafgebroken zeurende geluid van autoverkeer, nog versterkt door de aan de overkant aangebrachte geluidswal, komt van de A10, de rondweg om Amsterdam. Van alle snelwegen in Nederland komen op die A10 de meeste ongelukken voor, las ik deze week in de krant: negenentwintig per kilometer per jaar. De drukke asfaltstrook vormt een barrière tussen de opdringerige bebouwing van Amsterdam-Noord en de rust van het weidse Waterland; als een brandgang voorkomt het het overslaan van huizen, flats en bedrijven naar dit groene natuurgebied. 'Landelijk Noord' is de andere benaming voor Waterland: het is goed toeven in deze dunbevolkte, rustige streek. |
|
|
|
|
Een eenzame kraai tuurt naar de grijze lucht vanaf het golfplaten dak van een oude schuur.
Hoogspanningsmasten marcheren naar de in nevelen gehulde einder.
Daar heb je die wit oplichtende schijf, warempel, de zon!
Tegen een achtergrond van weilanden en, in de verte, dure huizen van Amsterdammers die de drukke stad ontvlucht zijn, staat een monument ter nagedachtenis aan de zes bemanningsleden van een Wellington bommenwerper, die in 1941 op de terugweg van een bombardement op Genua zijn omgekomen. Het informatiebord vertelt een bijzonder verhaal: het vliegtuig moet 's nachts na slecht weer uit koers zijn geraakt. In zware mist zijn de bemanningsleden er kennelijk vanuit gegaan dat ze veilig boven Engeland vlogen en hebben besloten om met hun parachute te springen. Omdat het toestel echter boven de Noordzee bleek te vliegen, verdronken ze.
Het onbemande vliegtuig is uiteindelijk hier, ten oosten van Landsmeer, in het moeras neergestort. De propellerbladen van het gecrashte vliegtuig zijn door de ontwerpers van het monument opgericht als een soort verwrongen victorieteken.
Hoogspanningsmasten marcheren naar de in nevelen gehulde einder.
Daar heb je die wit oplichtende schijf, warempel, de zon!
Tegen een achtergrond van weilanden en, in de verte, dure huizen van Amsterdammers die de drukke stad ontvlucht zijn, staat een monument ter nagedachtenis aan de zes bemanningsleden van een Wellington bommenwerper, die in 1941 op de terugweg van een bombardement op Genua zijn omgekomen. Het informatiebord vertelt een bijzonder verhaal: het vliegtuig moet 's nachts na slecht weer uit koers zijn geraakt. In zware mist zijn de bemanningsleden er kennelijk vanuit gegaan dat ze veilig boven Engeland vlogen en hebben besloten om met hun parachute te springen. Omdat het toestel echter boven de Noordzee bleek te vliegen, verdronken ze.
Het onbemande vliegtuig is uiteindelijk hier, ten oosten van Landsmeer, in het moeras neergestort. De propellerbladen van het gecrashte vliegtuig zijn door de ontwerpers van het monument opgericht als een soort verwrongen victorieteken.
Na een uur bereik ik het Noordhollandsch Kanaal, dat kaarsrecht is uitgegraven in de venige bodem. Het tachtig kilometer lange kanaal werd begin 19e eeuw in opdracht van Koning Willem I gegraven en loopt van de Amsterdamse haven via Purmerend en Alkmaar naar Den Helder. Het doel was om Amsterdam beter bereikbaar te maken. De route via de Zuiderzee was lang en zeeschepen liepen het risico enige tijd 'voor Pampus te liggen' vanwege de ondiepten in het IJ en de drukte van de vaargeul.
Schepen werden echter groter en het kanaal was hierop niet berekend. En zo werd vijftig jaar later het veel kortere (en bredere en diepere) Noordzeekanaal naar IJmuiden gegraven. Het Noordzeekanaalgebied is na Rotterdam Europoort de tweede zeehaven van ons land. |
|
Het veerpontje Landsmeer - Het Schouw brengt me naar de overkant. Nu kan ik kiezen uit twee routes richting het plaatsje Broek in Waterland. De hoofdroute wordt in de wandelgids aangeduid als 'laarzenpad'. Omdat dit me na alle nattigheid van de afgelopen week iets te zompig in de oren klinkt, neem ik de alternatieve route, een asfaltweg langs de Broekervaart.
Aan de overkant van de vaart liggen eerst nog enkele verspreide oude huisjes. De eerste bewoners van een huisje uit 1910 hebben Paulus (Romeinen 8) aangehaald om hun vertrouwen op God te verwoorden in de stenen gevel. Even verderop volgt een onafzienbare rij woonboten als de wagons van een lange trein. Elke boot heeft een andere kleur en een eigen pontje om de geparkeerde auto aan deze zijde van het spiegelende water te kunnen bereiken. Naar het noorden toe kijken de bewoners mooi uit over de groene landerijen.
Aan de overkant van de vaart liggen eerst nog enkele verspreide oude huisjes. De eerste bewoners van een huisje uit 1910 hebben Paulus (Romeinen 8) aangehaald om hun vertrouwen op God te verwoorden in de stenen gevel. Even verderop volgt een onafzienbare rij woonboten als de wagons van een lange trein. Elke boot heeft een andere kleur en een eigen pontje om de geparkeerde auto aan deze zijde van het spiegelende water te kunnen bereiken. Naar het noorden toe kijken de bewoners mooi uit over de groene landerijen.
|
|
|
|
De spitse kerktoren van Broek in Waterland nadert. Vanaf de voet van de kerk strekken zich langs het Havenrak de Waterlandse houten huizen uit, geverfd in kenmerkende pasteltinten. Dit is letterlijk een schilderachtig dorp. In de 17e en 18e eeuw was dit een welvarende plek om te wonen. Want ook toen al, waren de Waterlandse dorpen geliefd bij de rijke Amsterdammers. Reders, kapiteins en kooplieden lieten hier een deftig houten huis bouwen aan het water. Hoewel omringd door weilanden, zijn dit dus oorspronkelijk geen boeren-, maar schippersdorpen.
Ik loop een rondje door het dorp, over klinkerstraatjes en bruggetjes, langs tuintjes en theekoepeltjes. Veel huizen hebben een ceremoniële voordeur, die alleen werd gebruikt bij bruiloften en begrafenissen, soms zit er niet eens een deurkruk aan. De deuren hebben vaak mooi bewerkte omlijstingen. De inwoners noemen zichzelf 'Broekers', een benaming die wat mij betreft voorbehouden is aan de inwoners van Broek op Langedijk, mijn geboortedorp. Ik kom een paar winkeltjes en kunstgalerieën tegen (en een schaatsenslijper; die zal niet veel te doen hebben gehad deze winter), maar nergens kan ik even zitten om een cappuccino te drinken. Dus koop ik maar een appeltje en loop weer verder.
Ik loop een rondje door het dorp, over klinkerstraatjes en bruggetjes, langs tuintjes en theekoepeltjes. Veel huizen hebben een ceremoniële voordeur, die alleen werd gebruikt bij bruiloften en begrafenissen, soms zit er niet eens een deurkruk aan. De deuren hebben vaak mooi bewerkte omlijstingen. De inwoners noemen zichzelf 'Broekers', een benaming die wat mij betreft voorbehouden is aan de inwoners van Broek op Langedijk, mijn geboortedorp. Ik kom een paar winkeltjes en kunstgalerieën tegen (en een schaatsenslijper; die zal niet veel te doen hebben gehad deze winter), maar nergens kan ik even zitten om een cappuccino te drinken. Dus koop ik maar een appeltje en loop weer verder.
|
Voort gaat weer het pad, weids wordt weer het uitzicht.
Links van me doemt Monnickendam op in de wazige verten. Dichterbij strekken gouden rietkragen zich langs een veenrivier en begrazen ganzen de groene weiden. Op de voorgrond zorgen knotwilgen voor dieptewerking. De rode pannendaken van de huisjes op Marken blijven in de nevels verborgen. |
|
Een paar kilometer verder ligt Zuiderwoude, weer zo'n typisch Waterlands dorp en zelfs het oudste dorp uit deze streek. De naam herinnert aan de moerasbossen die ooit Waterland stoffeerden. Nu is het een waterrijk gebied met oude veenriviertjes die hier en daar grote plassen vormen met namen als Ae en Die. Dit zijn overblijfselen van oude zeekreken die vroeger het ingeklonken veenlandschap instroomden in de tijd dat er nog geen omringdijk was. Op mooie zomerdagen zal al dat water druk bevaren worden, vermoed ik. Een fraaie ophaalbrug leidt me tussen de in zachte tinten geverfde huizen door.
|
|
|
De route gaat verder over smalle asfaltwegen door een koud en verlaten veenweidelandschap. En toch, saai wordt het nergens, daarvoor zorgen de grote aantallen ganzen die hier foerageren.
Ik zie drie soorten: grauwe ganzen, vooral 's zomers de meest voorkomende ganzensoort, maar veertig jaar geleden nog een zeldzame broedvogel; de iets kleinere kolganzen met een witte bles en zwarte dwarsbanden op de buik; en dan zijn er nog de mooi getekende brandganzen, de kleinste van de drie. Samen doorbreken ze met hun melancholieke gegak de grijze stilte. Ik passeer het geïsoleerd gelegen dorpje Holysloot. Vanaf deze (noord-)kant is het alleen 's zomers bereikbaar met een fiets-/voetveer; aan de andere (zuid-)zijde loopt er slechts één weg naar het dorp. 'Holysloot' betekent zoiets als: 'laaggelegen gebied aan een sloot', een omschrijving die geschikt is voor een groot deel van ons land. Maar om Holland nou voortaan Holyland te noemen, dat gaat om meerdere redenen wat ver. |
|
|
Een honderden meters lange verhoging in het landschap verdient uitleg. Hier, toegedekt door een nieuw aangelegd natuurgebied, ligt de Volgermeerpolder, de grootste gifbelt van Nederland. In maart 1980, vlak voordat ik in Amsterdam ging studeren, werd dit gebied in één klap voorpaginanieuws. Heel milieuminnend Nederland stond op z'n kop vanwege de vondst van duizenden vaten met chemisch afval, die hier tientallen jaren waren gedumpt. De erop volgende affaire, met demonstrerende milieubewegingen, rechterlijke procedures en het onderzoek naar de sanering nam tientallen jaren in beslag. Uiteindelijk werd alle ellende ingepakt in folie en afgedekt met grond en werd het hele gebied heringericht. In 2011 is het zogenaamde natuurgebied opengesteld voor publiek.
Behalve een brede bult in de verte krijg ik er niet veel van te zien. De sloten en plassen schijnen goed te worden gecontroleerd op verontreinigd afvalwater, de vrede lijkt hier weergekeerd. Het gebied heeft z'n aantrekkingskracht op rustzoekers weer terug. |
|
Tweemaal gaan alle groepen ganzen in de wijde omgeving de lucht in vanwege een overvliegend vliegtuigje. Hoewel onzichtbaar door de lage bewolking, is het brommende motorgeluid van het toestel kennelijk bedreigend genoeg.
Het levert een prachtig schouwspel op, ik kom ogen tekort, m'n blikveld is te beperkt: de luid gakkende vogels benadrukken de enorme uitgestrektheid van de hemel. Twee rondcirkelende buizerds proberen het kunstje ook uit, maar voor hen gaan alleen de brandganzen op de vlucht; kol- en grauwe ganzen weten dat ze van deze roofvogels geen gevaar hebben te duchten. (In de Krimpenerwaard zag ik ooit een zeearend; voor deze enorme 'vliegende deur' gingen alle ganzen op de vlucht.) 
|
Het is half februari. Enkele losse groepjes kieviten vliegen over. Kieviten zijn geen langeafstandstrekkers (zoals bijvoorbeeld grutto's wel zijn). Tijdens vorstperioden dwalen ze zo'n beetje met de vorstgrens mee over Europa. Dan zie je ze vaak in grote zwermen. Nu blijven het kleine, onsamenhangende groepjes.
Ze ogen wat vermoeid, als wielrenners die uren geleden hebben moeten lossen uit het peloton en nu futloos op weg zijn naar de finish, zwalkend, niet meer in staat in een rechte lijn te fietsen. De komende weken zullen de typische weidevogels als grutto, tureluur en kemphaan weer arriveren vanuit West-Afrika. Ik kijk ernaar uit! |
Na kilometers asfalt door landelijk gebied nader ik de stompe toren van Ransdorp, het eindpunt van m'n wandeling vandaag. Een stompe kerktoren betekent in de meeste gevallen - zo ook hier - dat in de loop van het bouwproces het geld opraakte zodat een ordentelijke torenspits niet meer in het budget paste. Het leverde in de Tweede Wereldoorlog een mooie uitkijkpost op voor de Duitsers. De kerk wordt nu verhuurd voor bruiloften, partijen en concerten. Melkveehouderij vormt de belangrijkste bron van inkomsten voor de bewoners van het dorp. Net op tijd haal ik de bus (die slechts eens in het uur langs komt) terug naar Amsterdam.
|
|
|
|
Dit was mijn eerste non-stop LAW-wandeling, zonder rustpauze. Als afronding (het genot van een cappuccino en het bijwerken van m'n aantekenboekje zijn onmisbare gewoonten geworden tijdens zo'n wandeldag) loop ik in Amsterdam naar de Schreierstoren, een van de resten van de oude stadsmuur. Hoewel de oude naam Schrayershoucktoren afgeleid schijnt te zijn van 'scherpe hoek', is het natuurlijk een mooier verhaal dat de toren zijn naam zou hebben gekregen vanwege de schreiende vrouwen die hier afscheid namen van hun geliefden: vanaf deze plek voeren vroeger de VOC-schepen naar het verre Oost-Indië om rijkdommen te vergaren.
Op de bovenste verdieping bevindt zich een boekwinkeltje dat volledig aan de scheepvaart is gewijd. Verder is in de toren het VOC-café gevestigd. Daar, in de rustige 'achterkamer', waar ik als enige bezoeker zit, waar je niets merkt van het drukke verkeer op de Prins Hendrikkade, waar je mooi uitzicht hebt op de Geldersekade met in de verte de Waag en de Zuiderkerk, daar wijd ik me aan cappuccino en appelgebak. |
|
Waterland
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
WANDELPAD-HAIKU'S
WANDELPAD-HAIKU'S
|
wandelpad-haiku
drieregelig vogel-vers een observatie |
Kolgans
winterse polder - bedrukt gegak vult zachtjes de grijze stilte (Holysloot) |
Grauwe gans
honderd de lucht in - gakkend benadrukken ze het grenzeloze zwerk (Holysloot) |
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
|
© Teksten en foto's: 'Landloper' Jacob
|
