Trekvogelpad, etappe 3
|
Bron: www.wandelnet.nl
|
Ieder half uur luiden de twee klokken van de Grote Kerk in De Rijp. Een mooie traditie en de bewoners van het dorp zijn het gewend. Slaap je echter een nacht in een B&B vlak naast die kerk, dan heb je dus een nachtrust met zestien onderbrekingen. Een prima B&B overigens, gevestigd in een fraai herenhuis.
|
Gisteravond heb ik een wandeling door het prachtige dorp gemaakt. De Rijp is in de 15e eeuw ontstaan toen de inwoners van Graft een vissershaven nodig hadden die dichter bij de oever (het Latijnse 'ripa' betekent oever) van de Beemster lag. De Beemster was toen nog een groot meer dat in open verbinding stond met de Zuiderzee. Door de gunstige ligging breidde het dorp zich uit en heeft het eeuwen van welvaart gekend door haringvangst en walvisvaart. De Rijp bezat na Enkhuizen de grootste haringvloot van Holland. Door zee-oorlogen ging de haringvisserij in de 18e eeuw sterk achteruit, wat een economische crisis in het dorp teweegbracht. De beroemdste inwoner van De Rijp is ongetwijfeld Jan Adriaenszoon Leeghwater (1575 - 1650). Hij was timmerman, molenbouwer, meubel- en uurwerkmaker, uitvinder, ingenieur, architect en kunstenaar. Je zou hem bijna de Nederlandse Leonardo da Vinci kunnen noemen. Leeghwater was opzichter bij de droogmaking van de Beemster, de Schermer en de Purmer. (Zijn achternaam heeft hij op latere leeftijd aangenomen.) |
|
|
|
Rond negen uur in de ochtend, na een uitstekend ontbijt, ga ik weer op pad. Vandaag staat de etappe via het Wormer- en Jisperveld naar de Zaanse Schans op het programma. De zon die gister zo uitbundig scheen, is nu verborgen achter een dik wolkendek. Het is fris, maar windstil en dus toch prima wandelweer. Eerst loop ik nog een stuk door De Rijp en weer valt op hoe dit plaatsje historie ademt. Het raadhuis is door Leeghwater gebouwd in 1630. Op de begane grond staat de weeginrichting waarop vee en allerlei producten konden worden gewogen. Veel huizen hebben houten gevels, er moet hier geen brand uitbreken. (De laatste grote brand vond plaats in 1654.) Al die huisjes langs het water, het levert fraaie plaatjes op. De inwoners zijn vrijwel allemaal forenzen, het werk is elders, hier wordt gewoond en geleefd. En op zaterdagmorgen wordt er uitgeslapen, het is stil als ik via het Oosteinde het dorp uitloop, de polders tegemoet. |
Over de Westdijk naar het zuiden; rechts de Westelijke Beemsterringvaart, links de Beemster. Grote stolpboerderijen kijken uit over strakke groene rechthoeken begrensd door smalle sloten; dit lijkt op de drieëntwintig jaar later ingepolderde Schermer waar ik gister doorheen liep. Drie eeuwen lang is de Beemster droog gehouden door vijftig poldermolens. Deze zijn echter allemaal verdwenen toen aan het begin van de 20e eeuw het werk werd overgenomen door verscheidene gemalen. Door de bijzondere ontstaansgeschiedenis en het aparte landschap is de Beemster in 1999 door UNESCO opgenomen in de lijst van Werelderfgoed.
|
|
|
|
Links, achter een omringende sloot, verheft zich het Fort bij Spijkerboor, onderdeel van de Stelling van Amsterdam.
|
Deze verdedigingslinie rond de Nederlandse hoofdstad diende in oorlogstijd als toevluchtsoord voor leger en regering. De stelling is gebouwd tussen 1880 en 1914. Buiten de stelling kon de vijand worden tegengehouden door het polderland onder water te zetten. Op cruciale plaatsen stonden ter bescherming 46 forten.
Dit fort beschikte over een draaibare pantserkoepel met twee kanonnen en een bomvrije bunker. Nu is het eigendom van Natuurmonumenten. Uiteindelijk blijkt de natuur overwinnaar. |
|
Met het pontje 'Jan Hop' vaar ik over het Noordhollandsch Kanaal naar het buurtschap Spijkerboor. Het kanaal en de ringvaarten die elkaar hier kruisen hadden de vorm van het gereedschap met de naam spijkerboor, vandaar. Jan Hop was de veerman die jarenlang de overtocht verzorgde met zijn roeiboot. Zwemmen kon hij niet, maar hij had een belangrijke andere kwaliteit die hem populair maakte bij de kinderen: hij kon vogels uit zijn hand laten eten.
|
|
Weer een dijk, de Oudelandsdijk, die de Knollendammervaart scheidt van het Wormer- en Jisperveld. Aan het begin is het nog vrij saai en is er weinig te zien, maar langzamerhand verandert dit. Steeds meer vogels laten zich horen, vooral ganzen, maar ook steltlopers. Een groepje brandganzen gaat luid roepend de lucht in op het moment dat er een torenvalkje overvliegt. Een torenvalk... daar zouden brandganzen toch niet bang voor hoeven te zijn. Kennelijk is het vliegbeeld van deze roofvogel toch voldoende prikkel om op de vlucht te slaan. Enkele boerenzwaluwen zwieren door de lucht, de eerste zijn weer terug na een reis vanuit West- en Centraal-Afrika. Op 26 maart zag ik de eerste boerenzwaluwen in de Krimpenerwaard. Deze luchtacrobaten horen echt thuis in het luchtruim boven de polder!
|
|
Het Wormer- en Jisperveld is het grootste aaneengesloten veenweidegebied van West-Europa met een wirwar van slootjes die de honderden veelvormige weilandjes omspoelen. Dit is een bolwerk voor onze Nationale Vogel, de grutto, de koning van het veenweidelandschap. Het aantal grutto's is in de laatste decennia drastisch afgenomen, maar hier broeden nog honderden paartjes!
|
|
Iets van de vogelrijkdom van dit gebied krijg ik te zien als ik een extra rondje loop om de kleine Schaalsmeerpolder. De watersnip en de zeldzame kemphaan die hier nog schijnt voor te komen zie ik niet, maar wel andere interessante vogelsoorten. Een grutto met bemodderde snavel steekt het asfalt over, het gras aan de overkant is vast groener. Flinke groepen overwinterende brandganzen grazen hun bolle buikjes vol; binnenkort zullen ze naar het hoge noorden afreizen (enkele broeden tegenwoordig ook in Nederland).
|
|
|
Grutto's bezorgen me een stijve nek vanwege de spectaculaire baltsvlucht die zich boven m'n hoofd afspeelt. 'Gerutto, gerutto' klinkt het onafgebroken vanuit de hoogte. Tijdens deze baltsvlucht beschrijft de vogel grote cirkels waarbij wisselend de ene vleugel dieper wordt neergeslagen dan de ander, waardoor de vogel steeds kantelt en de ene keer de lichte onderkant toont en een volgend moment de donkere bovenzijde. Na verloop van tijd stokt de roep en dan moet je opletten, want dat is het moment dat een adembenemende duikvlucht wordt ingezet. Enkele meters boven de grond remt de vogel af, strijkt neer en strekt de vleugels enkele seconden recht omhoog, waarbij de felwitte onderdekveren oplichten. Einde verhaal? Nee hoor, intussen vliegt de volgende grutto alweer hoog boven je, 'gerutto, gerutto'. Hier zou je uren naar kunnen kijken!
|
|
Verderop, bij de beheerboerderij van Natuurmonumenten bevindt zich een drassig gebiedje waar ik me verdekt opstel achter een hek. Hier bevinden zich ganzen, slobeenden, wintertalingen, tureluurs en een twintigtal grutto's. Veel grutto's staan te slapen, maar twee mannetjes zijn in een gevecht gewikkeld om een dame. Onder vleugelgeklap, gespetter en luide kreten ('oe-wit oe-wit oe-wit') proberen ze de ander af te troeven en indruk te maken op het vrouwtje dat geïnteresseerd (...) toekijkt. Een fascinerend schouwspel!
|
|
Terwijl de hemel aan de zuidkant verduistert, vloeien in andere richtingen gaten en scheuren in de bewolking vol met blauwe tinten.
Bij Wormer stuit ik op de rivier de Zaan, aan de overkant ligt Wormerveer. Grote fabrieken en immense pakhuizen, lelijke gedrochten, spiegelen zich in het water. Tegelijk dringt een combinatie van koek- en cacaogeuren tot me door. Je zult hier wonen..
Bij Wormer stuit ik op de rivier de Zaan, aan de overkant ligt Wormerveer. Grote fabrieken en immense pakhuizen, lelijke gedrochten, spiegelen zich in het water. Tegelijk dringt een combinatie van koek- en cacaogeuren tot me door. Je zult hier wonen..
|
|
|
Na een sluisje met uitzicht op De Poel, een grote plas grenzend aan het Wormer- en Jisperveld, bereik ik bezoekerscentrum De Poelboerderij. Als ik even naar binnen stap, kijkt een oudere man die wat moedeloos achter een kop koffie zit, hoopvol op. Ik moet hem teleurstellen, ik ben geen potentiële klant voor de rondvaart door het gebied die om half twee begint. "Ik hoop dat er nog wat komt," aldus de man, "anders moet ik op droog brood leven, de komende week..."
Een stukje verderop staat een gepensioneerde vogelaar naast zijn fiets, de verrekijker gericht op de weilanden. Hij inventariseert de weidevogels in dit gebiedje voor 'Landschap Noord-Holland'. Samen turen we een tijdje over de velden, maar het is nog vroeg in het seizoen, de territoria liggen nog niet vast.
De gelijknamige sluis in het buurtschap Bartelsluis is jaren geleden gedempt. Vroeger was dit een belangrijke scheepvaartverbinding vanaf de beschuitbakkerijen in Wormer, via de Zaan naar Amsterdam, waar de voorraden scheepsbeschuit op de VOC-schepen op peil werden gebracht. Later vormde de sluis een toevoerweg voor de Wormerse papierfabriek. Nu bevindt zich achter de wrakkige schutten een weelderige bloementuin.
Een stukje verderop staat een gepensioneerde vogelaar naast zijn fiets, de verrekijker gericht op de weilanden. Hij inventariseert de weidevogels in dit gebiedje voor 'Landschap Noord-Holland'. Samen turen we een tijdje over de velden, maar het is nog vroeg in het seizoen, de territoria liggen nog niet vast.
De gelijknamige sluis in het buurtschap Bartelsluis is jaren geleden gedempt. Vroeger was dit een belangrijke scheepvaartverbinding vanaf de beschuitbakkerijen in Wormer, via de Zaan naar Amsterdam, waar de voorraden scheepsbeschuit op de VOC-schepen op peil werden gebracht. Later vormde de sluis een toevoerweg voor de Wormerse papierfabriek. Nu bevindt zich achter de wrakkige schutten een weelderige bloementuin.
|
|
Nog één keer, als ik de Kalverpolder bereik, maak ik een opleving in vogel-'activiteit' mee. In dit natuurgebied ligt een stuk vochtig grasland waar een groep van ongeveer 400 grutto's is neergestreken. Die lijken nog niet zo lang geleden te zijn aangekomen; hier is nog geen sprake van baltsgedrag, integendeel, uitrusten luidt hier het devies. Door een aantal grutto's te voorzien van een klein zendertje, weet men nu dat grutto's in drie dagen tijd meer dan 5000 kilometer non-stop kunnen vliegen, met een gemiddelde snelheid van 70 kilometer per uur! Deze rust wordt hen dus gegund, ik maak enkele foto's van achter een vogelkijkscherm.
|
|
De molens van de Zaanse Schans naderen; het eind van m'n wandel-tweedaagse komt in zicht en zo sluit ik weer aan op de etappes 4, 5 en 6 die ik in de maanden januari, februari en maart liep. In mei hoop ik het Trekvogelpad te vervolgen door het Naardermeer!
|
|
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
WANDELPAD-HAIKU'S
WANDELPAD-HAIKU'S
|
Grutto
grutto’s zijn terug rustend op één rank pootje - ik breng een toost uit (Zaandijk) |
Grutto
grutto’s stellen zich helder articulerend netjes aan me voor (Wormer- en Jisperveld) |
Grutto
gestaag ge-grutto boven broedgebied in spe de lente weerklinkt! (Oostknollendam) |
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
|
© Teksten en foto's: 'Landloper' Jacob
|
