Romeinse Limespad, etappe 13
Park Lingezegen - Doornik - Lent - Veur-Lent - Nijmegen - Berg en Dal - Duivelsberg (20 km)
Vrijdag 13 mei 2022
Lege frisdrankblikjes en petflessen, plastic emmers en oude vodden, enkele meters groen kabeltouw, een autovelg, een afgetrapte laars; dit alles bijeengehouden door gaaswerk, gebogen in de vorm van een poort aan de ingang (voor mij de uitgang) van Park Lingezegen. De 'Prullenpoort' is een moderne verbeelding (we leven tenslotte in een beeldcultuur) van het aloude rijmpje tegen zwerfafval uit 1928:
'Laat niet, als dank voor 't aangenaam verpoozen, den eigenaar van 't bosch, de schillen en de doozen'. Vrijdag de 13de. Geen streepje blauw aan de grijze hemel. Zware wolken spoeden zich oostwaarts. M'n auto parkeer ik bij P-plaats Lingezegen, iets buiten het plaatsje Lent dat deel uitmaakt van de Waalsprong, de stadsuitbreiding van Nijmegen aan de noordoever van de Waal. |
Zingende vogels leiden me het groene park in. Mei: bomen en struiken zijn volgelopen met groen en vanuit die overdaad aan chlorofyl wordt een gratis openluchtconcert over me uitgestort. Vooral nachtegaal, fitis en grote lijster overtuigen als solisten.
- De nachtegaal: virtuoos gevarieerd, vloeiend, rollend, klokkend, tjoekend, jubelend fluitend. Alles even vloeiend ten gehore gebracht en dat gaat in deze maand dag en nacht door!
- De fitis: zuivere, zoete fluittonen die een trappetje afrollen; met een heldere, levenslustige start en een bescheidener afronding die vol is van weemoed.
- De grote lijster: schallende tonen stijgen op, gelijkend op merelzang, maar 'deftiger' - een lijster van stand. Als vanzelf sta je stil om er een tijdje naar te luisteren. Bij nader inzien: een grote lijster zingt niet, een grote lijster declameert uit eigen werk!
- De nachtegaal: virtuoos gevarieerd, vloeiend, rollend, klokkend, tjoekend, jubelend fluitend. Alles even vloeiend ten gehore gebracht en dat gaat in deze maand dag en nacht door!
- De fitis: zuivere, zoete fluittonen die een trappetje afrollen; met een heldere, levenslustige start en een bescheidener afronding die vol is van weemoed.
- De grote lijster: schallende tonen stijgen op, gelijkend op merelzang, maar 'deftiger' - een lijster van stand. Als vanzelf sta je stil om er een tijdje naar te luisteren. Bij nader inzien: een grote lijster zingt niet, een grote lijster declameert uit eigen werk!
Door de prullenpoort verlaat ik het park en langs een bijenhotel - in de bouw waarvan iemand al z'n creativiteit gelegd heeft - beklim ik de Waaldijk. Een oude grenspaal geeft de grens aan tussen de voormalige dorpspolders van Lent en Doornik.
De plaatsnaam Doornik ken ik van de stad in België. Op een infobord lees ik dat ook hier langs de Waal een dorpje met die naam heeft gelegen bestaande uit achttien huizen en een kerkje, dat tijdens een dijkdoorbraak in 1799 van de kaart werd geveegd. |
In de ruigtes langs de Waal kunnen botanici hun hart ophalen; mij overkomt als vogelaar hetzelfde: vele graspiepers en nóg talrijker grasmussen vertonen hier hun zangvluchten. Luid fluitend respectievelijk krassend stijgen ze ten hemel, bereiken een hoogtepunt om vervolgens weer af te dalen en met beide pootjes op de grond of in een struik te belanden. Ganzenfamilies van gevarieerde gezinsgrootte roeien in rechte rijen op het water, de jongen netjes tussen de ouders in; grauwe ganzen onder een grauwe hemel.
Om de rivier de Waal de ruimte te geven en zo te voorkomen dat Nijmegen bij hoge waterstanden natte voeten zou krijgen, is hier in 2015 aan de noordzijde van de Waal een nevengeul gegraven, die door het leven gaat als de Spiegelwaal.
De stad Nijmegen is door de eeuwen heen vatbaar geweest voor wateroverlast. De ligging aan een buitenbocht van de rivier de Waal is handig omdat in de buitenbocht het water dieper is en handelsschepen in vroeger tijden zo gemakkelijk konden aanleggen. Nadeel is dat de waterstroom de kade langs de stad kan ondermijnen. Kribben zorgen ervoor dat de sterke stroming niet langs de oevers maar midden op de rivier plaatsvindt. De stad ligt op een heuvel, de laaggelegen kade loopt echter regelmatig onder water bij hoge waterstanden, zoals in juli 2021.
De stad Nijmegen is door de eeuwen heen vatbaar geweest voor wateroverlast. De ligging aan een buitenbocht van de rivier de Waal is handig omdat in de buitenbocht het water dieper is en handelsschepen in vroeger tijden zo gemakkelijk konden aanleggen. Nadeel is dat de waterstroom de kade langs de stad kan ondermijnen. Kribben zorgen ervoor dat de sterke stroming niet langs de oevers maar midden op de rivier plaatsvindt. De stad ligt op een heuvel, de laaggelegen kade loopt echter regelmatig onder water bij hoge waterstanden, zoals in juli 2021.
Na het graven van de Spiegelwaal is het eilandje Veur-Lent ontstaan waarover ik westwaarts wandel. Ik loop langs de opgegraven resten van Schans Knodsenburg, tijdens de Tachtigjarige oorlog door prins Maurits gebouwd als versterking tegenover de stad Nijmegen die in Spaanse handen was. Nijmegen ontleent er tijdens carnavalstijd nog steeds haar naam aan: 'Knotsenburg'.
'Het gezicht van Nijmegen' is een metershoog masker dat verwijst naar de verzilverde Romeinse gezichtshelm die in 1915 uit de Waal werd opgebaggerd. Door de ogen van het kunstproject kijk ik vanuit het verleden naar de hedendaagse stad.
'Het gezicht van Nijmegen' is een metershoog masker dat verwijst naar de verzilverde Romeinse gezichtshelm die in 1915 uit de Waal werd opgebaggerd. Door de ogen van het kunstproject kijk ik vanuit het verleden naar de hedendaagse stad.
Veur-Lent, dit langgerekte stadseiland wordt met de oorspronkelijke oever verbonden door een dam en maar liefst vijf bruggen, waarvan er drie over de Waal doorlopen naar Nijmegen. Eerst loop ik onder de Waalbrug door, daarna passeer ik fiets- en loopbrug de Lentloper en dan bereik ik de Spoorbrug. Om deze spoorbrug ook voor langzaam verkeer geschikt te maken heeft men er in 2004 een fiets- en wandelbrug tegenaan bevestigd en ook daar hebben Nijmegenaren een originele naam voor bedacht: de Snelbinder.
De route loopt nog een stuk rechtdoor naar het einde van Veur-Lent om via de Oversteek, de nieuwe verkeersbrug uit 2014, naar de zuidoever over te steken en weer terug te kronkelen richting Nijmegen. De stad trekt echter aan me en een brug met de naam Snelbinder, daar kun je toch niet aan voorbij lopen?
Midden op de brug sta ik een tijd stil terwijl ik het panorama in me opneem. Een kilometer naar het oosten overspant de aloude Waalbrug de rivier. In 1936 was dit de langste boogbrug van Europa. In tegenstelling tot de Rijnbrug in Arnhem, viel déze brug in 1944 ongeschonden in handen van de geallieerden. Onder me stroomt de brede Waal, waardoor 65% van al het Rijnwater richting zee stroomt, langs plaatsen als Tiel en Zaltbommel. En dus langs Nijmegen, dat zich vanaf de Waalkade heuvelopwaarts uitstrekt, met in de verte de hoge heuvels van Berg en Dal. Op een van de huizen aan het einde van de brug staat de tekst:
als de waal
uit het zicht is
stroomt
de verbeelding
uit het zicht is
stroomt
de verbeelding
Nijmegen, Nimwegen, Noviomagus, de oudste stad van Nederland, de historie is overal zichtbaar. Drie pleinen waar ik langsloop heten Keizer Traianusplein, Keizer Karelplein en Plein 1944, een heel beknopte samenvatting van de geschiedenis van de stad.
Ik wandel een stukje door het Kronenburgerpark met de oude Kruittoren, neem een lunch bij Bagels & Beans aan het begin van de Lange Hezelstraat (terwijl ik daar zit breekt de zon door!), loop rond de Sint-Stevenskerk en onder de Kerkboog door en bereik de Grote Markt waar De Waagh staat te pronken naast andere middeleeuwse huizen terwijl de afzichtelijke nieuwbouw aan de overkant van het plein te danken is aan het bombardement in 1944.
Ik wandel een stukje door het Kronenburgerpark met de oude Kruittoren, neem een lunch bij Bagels & Beans aan het begin van de Lange Hezelstraat (terwijl ik daar zit breekt de zon door!), loop rond de Sint-Stevenskerk en onder de Kerkboog door en bereik de Grote Markt waar De Waagh staat te pronken naast andere middeleeuwse huizen terwijl de afzichtelijke nieuwbouw aan de overkant van het plein te danken is aan het bombardement in 1944.
Het Valkhofpark voert me langs Sint-Nicolaaskapel en Barbarossa-ruïne en via het Belvédère naar museum Het Valkhof. In dit museum, dat ik twee jaar geleden bezocht als voorbereiding op het wandelen van het Romeinse Limespad, vind je veel informatie over het Romeinse verleden van de stad.
Ulpia Noviomagus Batavorum, zo heette de nederzetting in de Romeinse tijd. Aan de oostzijde, op de Hunerberg, lag een Romeins legerkamp waar zo'n 5000 soldaten leefden. Het rechthoekige kamp had vier poorten, een hoofdkwartier, een villa van de commandant, barakken voor de legionairs, waterleiding, badhuizen, riolering, voorraadschuren en werkplaatsen. Archeologisch onderzoek heeft veel vondsten aan het licht gebracht, twee ervan zijn op de foto's hieronder te zien.
Met bovenstaande foto, genomen in Museum Valkhof, nader ik het einde van mijn Romeinse Limespad. Te zien zijn de grenzen en de provincies van het Romeinse rijk rond 120 na Chr. De limes waren totaal zo'n 7000 kilometer lang en liepen door 24 (huidige) landen. Een enorm rijk met een hoogstaande beschaving dat was opgebouwd door een gedisciplineerd en goed getraind leger, waardoor er relatieve vrede heerste en er veilig handel gedreven kon worden (Pax Romana).
Het blijft intrigerend dat dit rijk na enkele eeuwen is gevallen. Machtsstrijd, interne oorlogen, hongersnood, plunderingen door Germanen, Vandalen en Hunnen betekenden aan het einde van de vijfde eeuw de val van het Romeinse rijk en van de beschaving.
In West-Europa werden de mensen teruggeworpen in een instabiele tijd met veel armoede. De Middeleeuwen waren begonnen.
Het blijft intrigerend dat dit rijk na enkele eeuwen is gevallen. Machtsstrijd, interne oorlogen, hongersnood, plunderingen door Germanen, Vandalen en Hunnen betekenden aan het einde van de vijfde eeuw de val van het Romeinse rijk en van de beschaving.
In West-Europa werden de mensen teruggeworpen in een instabiele tijd met veel armoede. De Middeleeuwen waren begonnen.
Het laatste deel van de wandeling voert me door de bossen van Berg en Dal, een toepasselijke naam voor een dorp op een stuwwal uit de voorlaatste ijstijd. Prachtige eiken- en beukenbossen hebben zich over de heuvels gevleid. Twee keer raak ik de weg kwijt door missende of verwarrend geplaatste markeringen, maar met het kaartje en de zon als kompas vind ik de juiste weg.
Om te voorzien in de behoefte aan vers drinkwater in het legerkamp op de Hunerberg, hebben de Romeinen vanaf de bron hier in de bossen, een vijf kilometer lang aquaduct aangelegd dat vijfentwintig meter hoogteverschil overbrugt. Oké, het is geen Pont du Gard (het fraaie aquaduct over de rivier de Gard bij de stad Nîmes in Zuid-Frankrijk); eerlijk gezegd had ik er weinig van opgemerkt als er geen informatieborden hadden gestaan bij enkele gegraven geulen en opgeworpen dammen in het bos.
Om te voorzien in de behoefte aan vers drinkwater in het legerkamp op de Hunerberg, hebben de Romeinen vanaf de bron hier in de bossen, een vijf kilometer lang aquaduct aangelegd dat vijfentwintig meter hoogteverschil overbrugt. Oké, het is geen Pont du Gard (het fraaie aquaduct over de rivier de Gard bij de stad Nîmes in Zuid-Frankrijk); eerlijk gezegd had ik er weinig van opgemerkt als er geen informatieborden hadden gestaan bij enkele gegraven geulen en opgeworpen dammen in het bos.
Op de Duivelsberg, op een knooppunt van wandelroutes, op het terras van het pannenkoekenhuis, beëindig ik m'n wandeling op het Romeinse Limespad. Dit pad was misschien niet het mooiste LAW-pad in Nederland, maar het heeft me weer anderhalf jaar lang aangenaam bezig gehouden en me bovendien veel geleerd over het Romeinse verleden van de Lage Landen.
Tijd voor een nieuwe ervaring: ik zoek de kust op: zee, strand en duinen, het meest gevarieerde landschap van Nederland!
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
WANDELPAD-HAIKU'S
WANDELPAD-HAIKU'S
Nachtegaal
jubelend gezang virtuoos gevarieerd dag en nacht vloeiend (Lent) |
Fitis
ach, hoe mooi: zoete fluittonen als rollen ze een trappetje af (Lent) |
Grote lijster
een lijster van stand - deftig weergalmt zijn gezang - declameert dichtwerk (Lent) |
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
© Teksten en foto's: 'Landloper' Jacob
|