Trekvogelpad, etappe 11
​Doorn - Langbroek - Darthuizen - Amerongse Bovenpolder - Amerongen  (23 km)


​Zaterdag, 24 september 2016
Foto
Bron: www.wandelnet.nl
Herfst, vertelt de kalender, maar de natuur heeft daar geen boodschap aan. Zoals vrijwel iedere dag tijdens deze septembermaand werpt de zon ook vandaag uitbundig haar zonnestralen over het land. Het is maar goed dat ik de boswandeling van Soesterberg naar Doorn (etappe 10) even heb overgeslagen, nu kan ik nog meer van de zon genieten. Die tocht door het bos kan wachten totdat de herfst ook tot de natuur is doorgedrongen.  

​Voor de liefhebber enkele klimatologische gegevens: september 2016 gaat samen met die van 2006 en 1999 de boeken in als de drie warmste septembermaanden ooit in Nederland gemeten. Behalve zeer warm (gemiddeld 17,3 °C tegen 14,5 graden normaal) was deze maand ook zeer droog (gemiddeld 24 mm regen tegen 78 mm normaal) en zeer zonnig (gemiddeld 216 zonuren tegen 143 zonuren normaal).   (Bron: KNMI)
Vandaag daal ik af van de hoge zandgronden van de Utrechtse Heuvelrug naar de rivierklei in het dal van de Nederrijn.
​
Het eerste stukje voert nog door het bos langs Huis Doorn, waar een eeuw geleden de laatste Duitse keizer Wilhelm II woonde. Nadat de Duitsers in 1918 de eerste wereldoorlog hadden verloren, werd in Duitsland de monarchie afgeschaft. Wilhelm vluchtte naar het neutrale Nederland, waar hij als balling verbleef, eerst in kasteel Amerongen en vanaf 1920 tot zijn dood in 1941 in Huis Doorn.
Vanaf de Pittesteeg, een onverhard pad, zie ik de zon zich verheffen boven de groene weiden. Koeien in diverse tinten grazen het gras kort, zusterlijk naast elkaar. Runderen kennen geen discriminatie op huidskleur.
Al gauw verlaat ik de donkere beslotenheid van het bos en loop de lichte weidsheid van het weidelandschap tegemoet. Het voelt als een bevrijding: ruimte, uitzicht, onbelemmerde verten! Wandelen door een bos is mooi, maar het moet niet te lang duren vind ik.
Door een walm van onvervalste boerenland-strontlucht dringen bijbehorende geluiden tot me door: een loeiende koe en een brommende tractor, gekraai van een haan en getjilp van huismussen. Er klinkt nog net geen gerammel van melkbussen, maar al die geuren en geluiden zorgen ervoor dat je je direct ontspant, de drukte van de werkweek behoort bij een andere wereld.
​
Zo'n wandeldag is als een blanco pagina in je agenda: geen dagrooster of vergadering, geen afspraak of mail om te beantwoorden, geen plichten, noch zorgen. Een pas op de plaats van het werkzame leven. Gewoon wandelen door een stukje Nederland, goed om je heen kijken en genieten van wat er op je afkomt. Het geeft de dag een bepaalde lichtheid die zeer ontspannend werkt.
​​
Soms begrijp ik die oude heremieten wel die zich terugtrokken uit het gewoel van deze wereld. ​Soms. Maar als het weekend voorbij is, stort ik me toch weer vrijwillig in het strijdgewoel. 
​

​Nee, dan de vogels. De drukke tijd is voor hen voorbij: territorium innemen en verdedigen, vrouwtje lokken en nestje bouwen, eieren leggen en uitbroeden, het grootbrengen van de jongen, het is allemaal achter de rug.

In deze rustige tijd zijn de vogels grotendeels bezig met twee dingen:
(1) het wisselen van verenkleed (ruien), zoals de twee knobbelzwanen op de foto laten zien;
​(2) eten en het aanleggen van vetreserves ('opvetten') voor de grote trek naar het zuiden.

​Precies in deze tijd van het jaar is er volop voedsel voorradig: planten dragen zaad en vrucht, insecten zwermen door de lucht. Dit is luilekkerland, als vogel hoef je eigenlijk alleen je snavel te openen, het eten vliegt vanzelf naar binnen!
Sommige vogels, zoals roodborst en tjiftjaf, laten hun najaarszang horen. Juist omdat je nu weinig vogels hoort zingen, klinkt dat prachtig in de ochtendstilte! Die roodborsten komen uit noordelijke landen en moeten hier een territorium veroveren voor de winter ('onze' roodborsten trekken grotendeels naar Spanje en Portugal).
​Tjiftjaffen, zwartkoppen en ooievaars zijn de eerste trekvogels die, onder invloed van de opwarming van de aarde, steeds vaker in Nederland overwinteren. Geef ze eens ongelijk, de noodzaak om een uitputtende reis te ondernemen neemt steeds verder af. ​Toch is het goed dat sommige van deze vogels die reis nog wél maken, want stel dat we te maken krijgen met een zeldzame strenge winter, dan is de slachting onder de thuisblijvers groot.
​En zo blijkt ook het leven van vogels een leven vol keuzes, al zijn ze zich daar dan niet van bewust. Het moet interessant zijn om te onderzoeken hoe die keuzes bij dieren evolueren en hoe gedrag (wegtrekken of blijven) vast komt te liggen in de genen.
Intussen ben ik kilometers verder gewandeld en nu blijkt ook de keerzijde van dit boerenlandschap: er zijn weinig onverharde paden en dus loop ik hele stukken langs verkeerswegen waarbij ik steeds de berm in moet springen bij naderend en voorbijrazend verkeer. Ik nader het dorpje Langbroek, dat gebouwd is langs de elkaar kruisende Langbroekerwetering en de Doornseweg. De oude boerderijen staan niet aan de weg maar langs het water, omdat dat vroeger de hoofdtransportroute was. Het is zaterdagmorgen, langzamerhand ontwaken de mensen. Enkelen fietsen naar het sportveld, sporttas achterop, anderen doen weekendboodschappen of zijn bezig met klusjes rondom huis. Het dorpje, met een Brink als beschermd dorpsgezicht, wordt omgeven door kastelen met namen als Lunenburg, Walenburg, Sandenburg en Groenesteyn. Vroeger woonde hier de adel aan wie de boerenbevolking horig was. In de koetsierswoning van kasteel Sandenburg (linksonder op de foto) werd dichter Gerrit Achterberg (1905-1962) geboren.

​Gelukkig zijn hier weer enkele onverharde paden die rechte lijnen trekken tussen rijen eiken en beuken door. Links en rechts vallen de eikels op de grond die al bezaaid is met lege omhulsels van de eerder gevallen beukennootjes. 
Gaaien vliegen af en aan met eikels in de snavel, op weg naar een plek om ze te begraven als voedselvoorraad voor de winter. De eikels die ze later vergeten op te graven kunnen de volgende lente ontkiemen en zo zorgt de gaai voor de verspreiding van deze bomen, zoals eekhoorns dat doen voor beuken.
Het gehucht Darthuizen bestaat uit enkele verspreide huisjes langs kronkelende weggetjes tussen landelijke weiden en aan de rand van de bossen. Een mooie omgeving die druk bereden wordt door groepjes wielrenners, in kleurrijke outfits en luid pratend. Een dode merel ligt langs de kant van de weg: aangereden door een auto of slachtoffer van het Usutu-virus waarover je de laatste weken leest? Het pad loopt over het landgoed bij kasteel Broekhuizen, waar het televisieprogramma Heel Holland Bakt jaarlijks wordt opgenomen.

​Ten zuiden van het dorp Leersum sla ik een eikenlaan in, die het landgoed Kolland doorsnijdt. Hier liggen enkele boerenbedrijven en graslanden naast eiken- en essenbosjes. 

Vroeger werden de eiken en essen regelmatig gekapt als hakhout (o.a. voor stelen van gereedschap en voor brandhout). De eiken vormen nu een opgaand bos; de zeldzame essenhakhout-cultuur wordt nog in stand gehouden: om de zeven jaren wordt er laag boven de grond gekapt. De steeds breder en ouder wordende 'stoven', waarop zeer zeldzame mossen groeien, blijven staan. Helaas verwacht men dat door de recente 'essentaksterfte', een schimmelziekte, de meeste stoven, en dus ook de bijzondere mossenflora, zullen afsterven.

Bij een van de boerenhoeven stap ik het erf op om mijn waterfles bij te vullen, een klein meisje wijst me de kraan in een bijgebouw en gaat er dan verlegen vandoor.
Aan het einde van de laan beklim ik de winterdijk die tussen Amerongen en Wijk bij Duurstede langs de uiterwaarden van de Nederrijn kronkelt. Ik sta hier aan de rand van de Amerongse Bovenpolder, onderdeel van een natuurontwikkelingsproject ('Noordoever Nederrijn').

Vanaf 1 oktober is het verboden om dit uiterwaardengebied te betreden in verband met de grote groepen overwinterende ganzen. Hier ligt de reden dat ik etappe 10 en 11 heb omgewisseld: ik wilde graag struinen door dit heerlijke niemandsland en volgende maand kan dat niet meer. 
​
Hier komen nog zeldzame vogelsoorten voor als porseleinhoen, kwartelkoning, ijsvogel en woudaap, soorten die ik vandaag echter niet te zien krijg. ​Ik volg het amper herkenbare pad dwars door de weilanden, langs plassen en moeras, langs kwelgeulen en meidoornhagen, over de zomerdijk langs de rivier met aan de overkant het Eiland van Maurik. 
De Rijn die tussen Emmerich en Lobith de grens tussen Duitsland en Nederland passeert, splitst zich bij Millingen aan de Rijn in de naar het westen stromende Waal en het Pannerdensch kanaal dat een noordwestelijke koers aanhoudt. Dit kanaal verdeelt zich onder Arnhem weer in twee takken: de IJssel die naar het noordoosten stroomt en de Nederrijn die richting het westen vliedt. Het water van de Nederrijn deelt zich tot slot bij Wijk bij Duurstede op in de Kromme Rijn (de oude stroom) en de Lek (de hoofdstroom).
Op een verhoging in het panoramische landschap rust ik een half uur uit. ​Hier moet ik in andere jaargetijden nog eens terugkomen, dan moet er toch veel te zien zijn. 

​Nu beperkt het dierenleven zich tot een schildpad die zijn ledematen strekt op een drijvende tak; een rij rustende kieviten op een ondergelopen strekdammetje; een foeragerende grote zilverreiger aan de rand van een plasje; geluiden van ganzen in de verte en van insecten dichtbij. 
Amerongen komt in zicht, met als blikvangers de Andrieskerk en het kasteel Amerongen. 

Op het terras van het kasteelcafé, waar wandelaars en wielrenners zich verzameld hebben, geniet ik van enkele koude drankjes.
Het was een mooie nazomerdag, tegelijk waren er voldoende voortekenen voor een naderende herfst. Dat jaargetijde zal zich niet lang meer in de wachtkamer ophouden. Stormwinden, regenbuien en trekvogels, laat het allemaal maar komen!
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~​
​
​WANDELPAD-HAIKU'S
​ ​
wandelpad-haiku
drieregelig vogel-vers
​een observatie
Knobbelzwaan

alsof ze zo-even
een kussengevecht hielden
- zwanen in de rui

(Langbroek)
Gaai

de eik: voor aanwas
beroept hij zich op gaaise
vergeetachtigheid

(Darthuizen)

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~​
​